Goblin köpekbalıkları, çene yapılarıyla ‘Alien’ film serisindeki korkunç yaratıklara ilham kaynağı olan derin deniz canlıları. Bu nadir rastlanan köpekbalıkları hakkında çok az bilgi var ve görülme olasılıkları son derece düşük. Tüm dünyada derin sularda yaşadıkları biliniyor fakat Akdeniz’de hiç görülmediler.
Ancak kısa bir süre önce bir grup bilim insanı, Yunanistan’da sahile vurmuş bir goblin köpekbalığı türünün bulunduğunu açıkladı. Bunu Mediterranean Marine Science dergisinde duyurmaları, neredeyse goblin köpekbalığının kendisi kadar tuhaf bir dizi olaya yol açtı: Birbiriyle rekabet eden bilimsel açıklamalar, bir geri vites ardından belki de tüm bu yaygaranın bir plastik çocuk oyuncağı yüzünden çıkmış olma ihtimali gündeme geldi.
Orijinal bilimsel makaleye göre, Akdeniz goblin köpekbalığı Ağustos 2020’de Giannis Papadakis adlı bir adam tarafından keşfedildi. Makalede, Papadakis’in örneği bulduktan sonra onu kayaların üzerine koyduğu ve bir fotoğrafını çektiği belirtiliyor. İşte bu görüntü bir grup yerel bilim insanının eline geçti ve ilk kez Akdeniz’de bulunan diğer türlerin kayıtlarıyla birlikte yayınladı.
Goblin köpekbalığı “Pek normal görünmüyordu”
Makale, (bilimsel eğitimi olmayan insanların profesyonel bilim insanlarına araştırmalarında yardımcı olduğu) vatandaş biliminin bir başarısı gibi görünüyordu. Ancak çok geçmeden dünyanın dört bir yanındaki köpekbalığı uzmanları bir Facebook grubunda goblin köpekbalığının gerçekliği konusundaki şüphelerini dile getirmeye başladı.
Dünyanın Köpekbalıkları adlı kitabın yazarı Dr. David Ebert, Yunanistan’da bulunan köpekbalığıyla ilgili birkaç şeyin olağandışı olduğunu söyledi:
Çok küçük, doğal görünmüyor ve solungaçları gerçek gibi değil.
Dr. Ebert ve diğerleri, köpekbalığının doğrudan incelenmemiş olması nedeniyle de şüpheciydi. Makale yalnızca bir fotoğrafa ve Papadakis tarafından verilen kısa bir açıklamaya dayanıyordu.
Kasım ayında bir grup köpekbalığı araştırmacısı Yunanistan’da bulunan goblin köpekbalığının gerçek bir hayvan olup olmadığını sorgulayan bir yorum yazısı yayınladı.
Makalede, ”Orijinal makalede yer alan goblin köpekbalığının doğal bir örnek olduğuna dair şüphelerimiz var” deniliyordu. Örnekteki diş eksikliğinin, fazla yuvarlak yüzgeçlerin ve solungaç sayısının bir goblin köpekbalığının tipik özellikleri olmadığını savunuyorlardı.
Kısa bir süre sonra, sosyal medyada şüpheciliğin artmasına neden olacak bir başka görüntü paylaşıldı. Bu, DeAgostini adlı bir İtalyan oyuncak şirketi tarafından satılan plastik bir goblin köpekbalığıydı ve Yunanistan’da bulunan goblin köpekbalığına olağanüstü derecede benziyordu. New York Times, oyuncak üreticisi DeAgostini’ye yorum için ulaşamadı.
Bağımsız bir köpekbalığı araştırmacısı ve Yunan goblin köpekbalığının gerçekliği hakkındaki şüpheleri ortaya koyan makalenin yazarlarından biri olan Jürgen Pollerspöck, bu oyuncağın ‘yayınlanan görüntüdeki örnekle büyük benzerlik gösterdiğini’ söyledi.
‘Akdeniz’deki ilk goblin köpekbalığı’ sosyal medyada şakalara konu olmaya başladı…
‘En büyük sorumluluk derginin editöründe ve hakemlerde’
Bu ayın başlarında orijinal makalenin yazarları, Bay Pollerspöck ve meslektaşları tarafından dile getirilen endişelere verdikleri yanıtta iddialarının arkasında durdu; hatta o iddiaları ikiye katlayarak bunu bir ‘goblin köpekbalığı embriyosu’ olabileceğini öne sürdü. Bay Pollerspöck’ün yanıtı, “Bu büyüklükteki embriyolar yaşayamaz” oldu.
Ardından bu hafta orijinal makalenin yazarları, bulgu hakkında çok fazla belirsizlik olduğunu kabul ederek, eleştiriye verdikleri yanıtın yanı sıra makaleyi de geri çekti. New York Times’ın e-posta yoluyla ulaştığı makalenin yazarları sorulara yanıt vermeyi reddetti.
Böylece bir sürü köpekbalığı hafiyesinin bilgisayar ekranlarına gözlerini kısarak bakmasına neden olan ve yaklaşık bir yıl süren destan sona erdi. Görüntüdeki köpekbalığının gerçek mi yoksa plastik kirliliğinin bir parçası mı olduğu anlaşılamasa da, eleştirmenler görüntünün bilimsel bir dergide yayınlanmasının, bilimsel hakemlik sürecinin aksayan yönlerine dikkat çektiğini söylüyor.
Pollerspöck, “Bence sorun ve sorumluluk derginin editöründe ve hakemlerde” diyor ve köpekbalığının alışılmadık görünümünün, makaleyi inceleyenlerin fark etmesi gereken tek nokta olmadığını söylüyor. Ayrıca makaledeki iddianın bir vatandaş tarafından sağlanan tek bir görüntüye dayanması nedeniyle incelemenin artırılmasını gerektiğini vurguluyor.
Mediterranean Marine Science’ın editörü New York Times’ın yorum talebine yanıt vermedi.
Şimdi geri çekilen Yunan goblin köpekbalığı makalesini yayınlayan araştırmacılar bir oyuncağın resmini yayınladıklarını kabul etseler de etmeseler de, Dr. Ebert, hakem denetimindeki sorunlar ve denizlerdeki plastik kirliliği oranları göz önüne alındığında, böyle bir şeyin tekrar yaşanmasına şaşırmayacağını söylüyor ve “Her şey mümkün” diye ekliyor.
Peki, bu plastik bir oyuncak mıydı? Yoksa Akdeniz’de kaydedilen ilk goblin köpekbalığı mıydı? Aslında bir tahminde bulunmak mümkün ama neticede dünya bundan asla emin olamayacak. Çünkü örnek toplanmadı; sadece fotoğrafı çekildi ve belki de denize bırakıldı. Goblin köpekbalıkları pekâlâ Akdeniz’in derinliklerinde yüzüyor ve sahillere vuruyor olabilir.
Eğer ölü bir tane bulduğunuzu düşünüyorsanız, emin olmak için biraz sıkmayı unutmayın.
New York Times ve Gizmodo haberinden derlendi.
