Çoğu zaman bir projenin, bir işin ya da en basitinden bir eylemin en zor kısmı bazılarımız için ilk adımın nasıl atılacağıdır. İlk adımı atmak, başlamak, işin kendisi ya da tamamı kadar endişe verici olabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundan (DEHB ya da daha yaygın bilinen İngilizce versiyonunun kısaltması ADHD) muzdarip bireyler bu durumu daha net bir biçimde kavrayabiliyor. Peki ChatGPT ADHD’li bireylere nasıl yardımcı olabilir?
ABD’deki tüm yetişkinlerin yüzde 4.4’ünde görülen ADHD, dikkatsizlik, dürtüsel davranışlar ve hiperaktivite gibi bir dizi durumla karakterize ediliyor.
ADHD’li bireylerin deneyimlerini ve hayatlarını kolaylaştıran detayları paylaştıkları subreddit olan r/ADHD’de bazı kullanıcılar yapay zeka sohbet robotu ChatGPT’nin işlevselliğe faydalarını paylaşmaktaydı. Buna göre insanlar ChatGPT yardımıyla birikmiş e-postalarını sıralıyor, profesyonel görünen yanıtlar gönderiyor, öncelikli bir yapılacaklar listesi oluşturuyor ve ADHD’nin yaygın semptomu olan işlevsizleşme durumunun altını çizen ADHD felcinin üstesinden gelebiliyor.
Hayal etmenin konforundan…
Mashable’dan Abby Ohlheiser de bir ADHD’li ve ChatGPT’nin ADHD ile olan ilişkisini ilk elden deneyimlemeye karar vermiş. Bunun için tercih ettiği yol ise efsanevi masaüstü RPG’si Dungeons & Dragons.
Oyunda kendisine karakter olarak bir firbolg rahibi oluşturmak isteyen Abby, hangi temaları ve motivasyonları düşündüğünü biliyor. Ancak karakterin adından, taşıdığı eşyalara, bireysel nitelik puanlarına kadar her şeyi içeren kapsamlı bir karakter dosyası oluşturmak yani karakteri oyuna hazır bir hale getirmek onun için hayal etmesi çok güç bir durum. D&D Beyond gibi bu süreci hızlandıran online araçlara bile konsantre olmakta güçlük çeken Abby şöyle diyor:
Bu daha önce yaptığım bir şey olmasına rağmen, kendimi karakteri tamamen oynanabilir bir hale getirmektense, onun ana hatlarını belli belirsiz bir biçimde hayal etmenin konforlu alanına geri çekilmeyi tercih ederken buluyordum.
Abby Ohlheiser, ChatGPT’den her alanı birer birer ele alarak karakterin temel taslağı üzerinde beyin fırtınası yaparken düşüncelerini düzenlemesine ve odaklanmasına yardımcı olmasını istedi. Sohbet robotundan karakterin oluşumundaki her seçimi artıları ve eksileri detaylandırmasını talep etti. Abby, “Sonuç benim fikirlerimle aşağı yukarı uyumlu olan basit ama doğru bir listeydi” diyor.
Biraz genel olsa da iyi sorular soran ChatGPT’nin soruları Abby’yi oyunun işleyişinde karakterini nasıl kullanacağına dair odaklanmış bir biçimde düşünmeye itmiş.
Nihai sonuç ortaya çıktıktan sonra ChatGPT, GM yani oyunun moderatörü rolüne girerek Abby ile karakterinin oyunda nasıl duracağının provasını yaptı. Aslında bu noktada işin bitmesi gerekiyor. Karakter tamamlandı, talep yerine getirildi. Ancak Abby bununla yetinmeyip büyük ölçüde Kelt folklorunda yer alan kurgusal bir ırk olan köknar böceklerinden ilham aldığı karakterine bir arkaplan hikayesi yaratabilmek için yardım istedi. Araştırmalarını derinleştirmek adına ChatGPT’den destek isteyen Abby sohbet robotunun bu noktada tıkandığını söylüyor.
Arkaplan araştırması hayal kırıklığı oldu
Abby, “Firbolg’un gerçek hayattaki çıkış noktasını, ilham kaynağını araştırmak istiyorum. Dungeons & Dragons’ta Kelt kültürünün rolü hakkında okuyabileceğim veya iletişime geçebileceğim bazı kaynaklar verebilir misiniz?” diye sorunca ChatGPT bazısı alakasız bazısı da online olarak erişilemez makalelerden oluşan beş kaynak sunmuş.
Soruyu tekrarlayınca görece daha iyi ancak yine de yetersiz yanıtlar alan Abby, nihayetinde birkaç denemeden sonra Kelt folkloru ile alakalı birkaç referans kitap tavsiye edebildiğini söylüyor ve ekliyor:
Ancak kendi kendime bir Google araması yaptığımda çok daha yararlı, alakalı makaleler ve kaynaklardan oluşan bir seçki oluşturabildim.
Üretken yapay zeka üretir. Dolması gereken bomboş bir sayfaya bakmanın verdiği dehşetin üstesinden gelmek için mücadele ederken ChatGPT gibi araçlar kapıları açmada son derece yardımcı olabilir. Ancak pek çok farklı kaynağın da belirttiği üzere ChatGPT gibi araçlar bilgiye erişimde güvenimizi henüz hak edebilmiş değil.
Soru işaretleri var ama…
ChatGPT, Bard ve Bing gibi yapay zeka destekli sohbet robotları bugünlerde teknolojinin geleceği hakkında yapılan konuşmaların merkezinde yer alıyor. Bir kesim YZ’nin her şeye hükmedeceğini ve bir devrim yapmak üzere olduğunu söylerken bazısı ise bu yepyeni araçlara kritik sorumluluklar vermek için acele edilmemesi konusunda uyarıda bulunuyor.
Gerçekten de önyargılar ve teknolojinin kötü niyetli kişi ya da gruplar tarafından sömürülmesi gibi mevcut teknoloji ortamının temel sorunlarının çoğu bu yeni nesil teknolojide de aynen kopyalanıyor gibi görünüyor. Ayrıca hassas tıbbi bilgilerin işlenmesi için bu teknolojilerle verileri paylaşmak gibi çok büyük soru işaretleri orta yerde dursa da uzmanlar, ADHD’li bireyler için bu yeni ürünün bir potansiyeli olabileceği görüşünde.
ADHD konusunda uzman klinik psikolog Lara Honos-Webb, “YZ sohbet robotlarının muhtemelen ADHD ile ilgili en güçlü yönleri ertelemenin üstesinden gelmeleri” diye konuşuyor. Honos-Webb, ChatGPT’nin düşünceleri düzenlemeye ek olarak, “bir hafıza kartı” olarak da kullanışlı olabileceğini çünkü geçmiş konuşmaları günlüğe kaydederek bunlara başlık oluşturabildiğini söylüyor. Örneğin, ChatGPT ile bir sohbette, sektörünüzden bir arkadaşınızla veya meslektaşınızla konuşuyormuş gibi beyin fırtınası yapabilirsiniz. Sohbetin kendisi, konuşma notlarınız olacaktır.
Müzik ve yaratıcı yazarlıkla uğraşan 23 yaşındaki ADHD’li yazılımcı Brayden Motion için ise ChatGPT fikir üretme ve nasıl yapılır kılavuzları konularında bir asistan görevi görüyor. Motion, ADHD’den muzdarip kişilerin yeni etkinliklere bağlı kalmakta zorlanabileceğini ve söz konusu kişilerin özellikle de yeni bir hobi veya kariyer seçiminde mükemmel planlama ve çalışmaya ihtiyaç duyduğunu aktarıyor:
“ChatGPT’ye bir roman yazmak veya başarılı bir şirket kurmak gibi bir şeyi nasıl başaracağınızı sorabilir ve tüm sürecin bir taslağını alabilirsiniz. Bireysel ihtiyaçlarıma ve ADHD belirtilerime göre hangi işlerin veya kariyerlerin bana en uygun olacağını bulmak için de ChatGPT’yi kullandım.”
Ama küçük (!) ve kritik bir detaya dikkat çekmek gerek:
Hedefimi görevlere bölmek için ChatGPT’yi kullanabileceğimi fark ettiğimde hayatımda büyük bir değişiklik olmasını bekledim. Ama görünüşe göre günlük hayatımda hala o görevleri gerçekten yapmam gerekiyor! Kimin aklına gelirdi?
Bu araçlarla birlikte gelen bir başka risk de ADHD’nin getirdiği erteleme hastalığını daha da öteye taşıma ihtimali… Honos-Webb’in de belirttiği gibi, ADHD’den muzdarip birçok kişi sınırları “Bu işe başlamayı ne kadar erteleyebilir ve paçayı sıyırabilirim?” düşüncesiyle test etmeyi sever.
Çözüm yanılsaması da olabilir…
ChatGPT burada örneğin 12 saat içinde tamamlanması gereken bir dönem ödevini tüm detaylarıyla halledebilir. Ama bu bir çözüm yanılsaması da olabilir. ChatGPT’nin yanıtları kulağa hoş gelebilir ancak ChatGPT ve benzeri araçların defalarca akademik kaynak uydurduğu, kendinden emin bir şekilde saçmaladığı ve intihal yaptığı vâki.
Fakat yine de ADHD’li birey beynini meşgul eden görevleri rayına koymak hedefiyle öncelikli bir yapılacaklar listesi düzenlemek için ChatGPT’ye başvurduğunda sonuç büyük oranda kaosun ortadan kalkması olarak kendini gösteriyor.
Honos-Webb, “Yapay zeka; dikkatsizlik, odaklanma ve organizasyon eksikliği ve erteleme gibi alanlarında insanların zayıflıklarını gidermeye yardımcı olacak” diyor. ChatGPT’yi kaotik bir beynin kendini gerçekleştirme yolu olarak düşünmek ne kadar cazip olsa da insanlar, optimize edilecek bir araçtan çok daha fazlası! Abby Ohlheiser’ın da dediği gibi ChatGPT’nin ADHD’li bir birey için yapabileceği muhtemelen en yararlı şey, ADHD felcinin doğurduğu kaosu temizlemek ve sonra kenara çekilip insanın yaratıcılığının akmasına izin vermek.
Abby Ohlheiser’ın makalesini Metin Aktaşoğlu Türkçeleştirdi
